Ísbrjótar og ný miðja. Dagur leikskólans.

Dagur leikskólans er afmælisdagur. Þann dag fyrir rúmum 60 árum stofnuðu leikskólakennarar stéttarfélag. Á afmælisdögum fögnum við og gerum okkur dagamun, en við lítum líka yfir farinn veg og pælum í stöðu okkar og áformum til framtíðar.  Í dag las ég á fésbók leikskólastjóra í Reykjavík bókun foreldra og fulltrúa leikskólastjóra og starfsmanna í stjórn skóla og frístundaráðs. Þar lýsa þeir yfir áhyggjum af afleiðingum opnunar reglugerðar menntamálaráðueytisins um fermetrafjölda fyrir barn í leikskólum borgarinnar. Reglugerðin sem átti að leiða til fleiri fermetra hefur nú haft öfug áhrif, fækkun fermetra. Áður var líka reglugerð um hámarksfjöld barna á starfsmann, hún hefur líka verið felld niður. Á tímum góðæris höfðu fáir áhyggjur en á tímum þrengina er hætt við að það sem átti að verða til góðs verði að hinu gagnstæða. Þegar ég las þetta fyrst hélt ég að borgin sjálf hefðu gert þetta, ég fékk seinna að vita að leikskólinn er í "einkarekstri". Það breytir samt ekki málinu í grundvallaratriðum, borgin verður að standa sína pligt og gæta hagsmuna barna. FYRST OG FREMST.

Það er hægt að vera ísbrjótur í ýmsar áttir. Að vera sá sem fækkar fermetrum (engin reglugerð), vera sá sem fjölgar börnum á starfsmann (engin reglugerð um það lengur), en hættan er að þegar búið er að brjóta ísinn (hvort sem einkarekinn, sjálfstætt rekinn eða þjónusturekinn leikskóli gerir það) þá fylgi aðrir á eftir. Sveitarfélög sem t.d. hafa ekki viljað í slaginn sjálf, sjá sína sæng útbreidda. Þau fagna slíkum ísbrjótum. Þeir færa nefnilega mörk þess mögulega. Þeir breyta miðjunni og það sem einu sinni var á jaðrinum verður að hinni nýju miðju.

ÞESS vegna kemur það öllum við sem áhuga hafa á málefnum leikskólans og velferð barna, hvernig búið er að þeim og starfsfólkinu sem vinnur með þeim. Þess vegna eiga svona fréttir að fá stéttina til að anda djúpt og krefjast svara. ÞAð hlýtur að vera krafa að sveitarfélög láti í ljós hvað þau eru að hugsa og setji viðmiðunarreglur.

Á morgun er dagur leikskólans og þá verður margt um að vera út í leikskólum landsins. Leikskólarnir kynna starf sitt á ýmsan hátt. Ég hvet foreldra, afa og ömmur að taka þátt í því sem í boði er. En ég hvet þau líka til að krefjast svara um rekstrarumhverfi leikskólanna, það er nefnilega ekki einkamál leikskólakennara, málið snýst um velferð barna þeirra og barnabarna.

Hér er svo bókuninin fyrir þá sem vilja lesa hana.  

Áheyrnarfulltrúar foreldra barna í leikskólum og leikskólastjóra óskuðu bókað á fundi nr. 104 - Skóla- og frístundaráði Reykjavíkur þann 1.2 2012

"Það er áhyggjuefni að löggjafinn setji ekki lengur kvaðir á um stærð rýmis á hvert barn. Fyrir nýju leikskólalögin nr. 90/2008 var kveðið á um að heildarrými á barn væri að lágmarki 7 fermetrar og leikrými 3 fermetrar. Nú er verið að samþykkja leyfi fyrir 96 börn á aldrinum 18 mánaða - 6 ára í rými sem er að grunnfleti 537,1 fermetri eða 5,59 fermetrar í heildarrými á barn. Við höfum áhyggjur af framvindunni verði ekki settar viðmiðunarreglur um stærð rýmis á hvert barn, hér er verið að fara niður fyrir fyrri viðmið. Nýlegar rannsóknir um hljóðvist í leikskólum veita stuðning fyrir því að taka þurfi á þessu máli." 

Náttúrleg leiksvæði

Hvað er átt við með náttúrleg leiksvæði í borg? Hér á landi er stór hópur fólks sem hefur áhuga á að bæta útivistaraðstæður barna í grunnskólum, leikskólum og í almenningsrýmum. Margir leikskólagarðar sem ég kem í eru algörlega geldir og þeir kalla ekki; komdu að leika. Náttúrleg leiksvæði kalla hinsvegar á börn og fullorðna. Þau bjóða upp á allt bardúsið og drullumallið og átökin við líkamann og ævitýrin. Þau kalla á löngun til að leika úti við góða vini, til sökkva sér í leikinn. Á slíkum leiksvæðum "hanga" börn ekki á húninum og vilja komast inn. Svo býður uppbygging þeirra upp á samstarf kynslóðanna, samveru foreldra og barna og ömmu og afa sem vilja taka þátt.  

Í vor verður ráðstefna um svoleiðis leiksvæði þar sem helstu sérfræðingar víða að úr Evrópu koma og fjalla um allt frá leik að öryggismálum til hönnunar. Sporgöngumaður er hann George Hollander, leikfangasmiður sem er óþreytandi að koma hugmyndinni á framfæri. 

Ráðstefnan er auðvitað fyrir alla áhugasama, en líka fyrir þá sem hanna garða, gera úttektir, byggja þá, vinna hjá sveitarfélgöum við umhirðu þeirra,  alla vega kennara sem nota þá. Hún er fyrir breiðan hóp.

Stóra og Litla skrýmslið eru í uppáhaldi

Ég skrapp um daginn í Þjóðleikhúsið. Við Sturla skruppum á Stóra skrýmslið og Litla skrýmslið. Sýningin fór fram í leikfimishúsinu sem ég fór í bakæfingar sem barn og heitir núna Kúlan. Sýningin var einstaklega flott og vel upp sett. Ég var t.d. mjög hrifin af myndavarpanotkuninni.

 Sýningin höfðaði til barnanna sem gátu sum ekki stillt sig um að taka þátt í samræðum leikaranna. Amman sem t.d. hafði sagt 4. ára barninu að hann yrði að gæta þess að trufla ekki leikarana tilkynnti það öllum um leið og sýninginn hófst. Það eru meðmæli þegar að börnin átta sig ekki á mörkum sögunnar og upplifunar sinnar. Þannig var það á þessari sýningu, þau voru inn í sögunni. En það sem var líka gaman var að það var passað upp á að hafa nokkra fullorðins brandara og tilvísanir inn á milli, svo amman gæti skellt upp úr. Við Sturla skemmtum okkur svo að ég gæti alveg hugsað mér að fara aftur. Hann líka.

Svona oggu leikhús

Skólasystur og samferðakonur

Árið 1992 kláraði ég framhaldsnám í stjórnun menntastofna. Ég var í hóp með öflugum konum, flestar starfandi leikskólastjórar. Veturinn reyndi mjög á okkur á mismunandi hátt. Hver okkar bar marga hatta. Við vorum mæður, eiginkonur, ömmur, vinkonur, stjórar í leyfi, við vorum eins ólíkar og við vorum margar. Við tókust á við mörg mismunandi verkefni þennan vetur, innan skóla og utan. Tókum þátt í sorgum og gleði. Við ákváðum að fara í námsferð til útlanda, Bandaríkin urðu fyrir valinu. Við lögðum á ráðin um fjáröflun, gáfum út bæklinga fyrir stjórnendur og seldum í næstum alla leikskóla landsins. Keyptum okkur dragtir og silkiblússur í henni Ameríku. Dragtirnar okkar voru eins litskrúðugar og vorið eins og útskriftarmyndin ber með sér. Við bundumst sterkum, sterkum böndum. 

Við ákváðum að þetta væru bönd sem við vildum ekki að trosnuðu og þessar skipulögðu konur skipulögðu morgunkaffi einu sinni í mánuði alla vetrarmánuði. Við skipulögðum líka skipulagið og því höfum við svo fylgt af samviskusemi í 20 ár. Ætli það séu ekki að vera 15 ár frá því að við sáum fram á að hópurinn okkar mundi nú halda saman í gegn um þykkt og þunnt. Þá skipulögðum við eiginmenn og elskhuga með í hópinn. Svona þrisvar á ári eru þeir með. Við förum í ferðir innan lands og utan (já meira að segja farið í fótboltaferð) með elskhugunum og svo höldum við okkar árshátíð. Nú draga elskhugarnir sig í hóp og hlægja hátt saman gera svo kröfur um að eiga hlutdeild í dagskránni. Kannski er það vegna þess að þeir skilja ekki að við skulum alltaf skipuleggja grill þegar úrstlitaleikir eru í meistaradeildinni og ekki tryggja neitt sjónvarp á staðnum.

Á tuttugu árum höfum við fylgst að í lífinu, tekið þátt í gleði og sorg. Orðið vitni að barnsfæðingum, nýjum hlutverkum, andlátum, veikindum, nýjum starfshlutverkum, eftirlaunum. Við deilum gleði og sorg. Við hlægjum mikið. 

En í hvert sinn sem við hittust eru samt leikskólamál það sem við ræðum mest. Við brennum nefnilega allar enn fyrir starfinu okkar. Við erum ekki alltaf sammála, stundum meira að segja mjög ósammála en það skiptir ekki máli. Það er nefnilega samræðan sem skiptir öllu. Að hlusta og vera hlustað á. Það eina sem ég hef áhyggjur að geti skákað leikskólamálum eru skorkortin þeirra í golfinu. Sýnist eins og fleiri og fleiri í hópnum sogist að grænum flötum og hvítum litlum kúlum. Samkeppnin er að harðna.

Í kvöld er vor árshátíð og ég hlakka til að hitta skólasystur mínar og elskhuganna þeirra. Þar verður kátt

Að sitja upp á hól og horfa yfir

Ég sit upp á góðum hól með nokkur sett af gleraugum mér við hlið og horfi yfir vettvang leikskólans. Stundum set ég upp kynjagleraugun, stundum set ég upp frjálshyggjugleraugun, stundum er það gleraugun sem hjálpa mér að greina  hina félagslegu orðræðu sem ég set upp. Yfirleitt reyni ég að nýta lýðrræðisgleraugun, helst að sitja á hólnum þar sem jarðvegurinn er gegnsýrður lýðræði. Stundum finnst mér þessi seta erfið og ég sé ekki alveg það sem er fyrir framan mig. Jafnvel þó gleraugun séu með ágætan styrk. Stundum blasa hlutir við og ég skil ekki af hverju allir aðrir sjá þá ekki. Svo er þetta með blindu blettina. Þeir eru auðvitað vandamál, jafnvel þó ég reyni að snúa mér í allar áttir og ná sem mestu inn í sjónarsviðið. Það verða alltaf blindir blettir, þverstæður sem þarf að takast á við. Það er líka ákveðin hætta sem fylgir svona hólasetu, meðal annars hætta sem byggir á að horfa í allar áttir með endalaust ný gleraugu og ná ekki fókus. Stundum þegar mér líður akkúrat þannig, þá er verður mér hugsað til Kjarval sem sagðist gjarnan mála sama mótívið aftur og aftur, í mismunandi veðri eða frá öðru sjónarhorni. Auðvitað felst galdurinn í að horfa og hugsa, endurhugsa og skilgreina og stundum að færa sig á nýjan hól.   

Leikskólinn, ég og frjálshyggjan

Það er nokkuð síðan ég leit hér inn. Hef verið upptekin við að klára ýmis verkefni, fyrir jól var það að klára yfirferð námsritgerða, las mörg spennandi og skemmtileg verkefni eftir leikskólakennara framtíðarinnar. Síðan tók við lokapússning á tveimur greinum. Önnur er búin að fara í gegn um ritrýningarferli og var birt rétt fyrir áramót. Þar er ég að gera tilraun til að greina áhrif nýfjrálshyggjunnar á íslenskt leikskólastarf. Nota til þess erlent líkan og skoða kerfið frá því sjónarhorni. Ég kemst að þeirri niðurstöðu að við (leikskólafólk) höfum verið á bullandi ferð með nýfrjálshyggjuna í aftursætinu. Og það skal viðurkennt að mér finnst það ekki hafa verið góður aftursætisbílstjóri.

Einhverjum fannst greinin mín heldur dapurleg lýsing og ég hef verið spurð hvort ekkert jákvætt hafi gerst hjá/í málefnum leikskólans sl. tíu ár. Um það fjallar greinin ekkert, enda er ég ekki að gera tilraun til að svara til um innra starf leikskóla, starfshætti eða uppeldisstrauma. Þetta er fyrst og fremst úttekt á kerfinu eins og það birtist mér af sjónarhóli nýfrjálshyggjunnar. Innan leikskólans hafa frábærir hlutir átt sér stað þrátt fyrir að þessu skólastigi hafi verið þrengt ótæpilega. Um það las ég meðal annars í verkefnum leikskólakennara framtíðarinnar og veit af samræðum mína við aðra leikskólakennara.

Hér áðan sagðist ég vera að vinna í annarri grein en hún fjallar einmitt um innra starf leikskóla. Hún er rétt að leggja af stað í ferlið og nú er bara að sjá til hvar hún endar. 

Í haust birtist kafli eftir mig þar sem ég velti fyrir mér hvort leikskólinn væri sólkerfi, pláneta eða við það að falla inn í svarthol grunnskólafræðanna. Hann er á netinu fyrir þá sem áhuga hafa (fara bara á leitir.is). Í rýndi ég bók sem Jafnréttisstofa gaf út og færði öllum leikskólum. Ég var ekkert yfir mig hrifin en var hrifin af hvernig leikskólinn Lundarsel á Akureyri vann með bókina.

Ég var líka í ritstjórn hinnar nýju aðalnámskrár leikskóla. Skemmtilegt verkefni þó auðvitað "liti" námskráin ekki alveg eins út og ég og fleiri hefðum kosið )bæði útlit og innihald). Bind vonir mínar við að sumt verði lagað eins og hægt er þegar hún verður gefin út á pappír. Ég er líka búin að taka þátt í mörgum þjóðfundum um leikskólamál og á víst eftir að verða á fleirum nú á næstunni. Hélt svo nokkra fyrirlestra á ráðstefnum.

Eftir áramót hef ég svo verið að semja kennsluáætlanir. Ein þeirra er í nýjum og spennandi áfanga sem tengist hinum nýjum námskrám. Svo er ég að vinna í þriðju greininni sem ég kannski klára einhvertíma í vor. Vona annars að árið verði mér drjúgt í pælingum um uppáhaldsviðfangsefni mitt, leikskólann.

Gleðilegt ár.

Kristín Dýrfjörð. (2011). Áhrif nýfrjálshyggju á íslenskt leikskólastarf.  Íslenska þjóðfélagið. 2, bls.  47-67.

Kristín Dýrfjörð. (2011). Í hvaða leikskóla varst þú eiginlega? [fræðilegur ritdómur], Uppeldi og menntun , 2011,  20 (1),. 135-138

 Kristín Dýrfjörð. (2011). Er leikskólinn sólkerfi, reikistjarna eða tungl? Eftirnýlenduvæðing leikskólahugmyndafræðinnar. Í (ritstj.). Ása Guðný Ásgeirsdóttir, Helga Björnsdóttir og Helga Ólafsdóttir. Rannsóknir í félagsvísindum XII:  Félags- og mannvísindadeild. Bls 381-388. Reykjavík: Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands.

 

Pottaskefill

Pottaskefill er í sjokki, hann veit sem er að Stúfur er vinsæll og erfitt að slá því við. En að Stúfur hafi fengið að setja sjálfan Icesave í skóinn hjá þjóðinni, á því átti hann ekki von. Hann er sí svona að vona að allir séu orðnir svo leiðir á umræðunni að hún verði bara nett þögguð að einn sólarhringur af Icesave dugi þjóðinni. Hún nenni ekki þessu böggi meir. Vilji eitthvað léttara að ræða svona eins og gúrmemat og já jafnvel bara venjulegan hafragraut.

Eins og alþjóð veit er Pottaskefill afar áhugasamur um alla eldamennsku. Hefur sótt ýmsa fræga skóla og dreymir um Michelin stjörnu eða heila stjörnuþoku. Það meira að segja þó hann hafi verið rekinn úr öllum kokkaskólum fyrir stórfellt hirðuleysi og skort á bragðskini. Þrátt fyrir þessa smá misfellur á ferlinum fylgist hann vel með og hefur skoðun á öllu sem viðkemur mat. Hann er  t.d. afhuga verksmiðjubúskap af öllu tagi og gekk á árinu til liðs við slow food og slow living hreyfingarnar. Hann er reyndar alveg sannfærður um að allt þetta sló dót sé mjög í anda jólasveina og lifnaðarhátta þeirra í gegnum aldirnar, hann er líka ánægður með að slow hreyfingin hafnar ekki tækninni, annars yrði hann að hafna þeim. Hann er nefnilega oggu tækninörd. Elskar öll hjálpartæki ... eldhússins, þrátt fyrir að vera líka aðal böðull þeirra í Grýluhelli.

Pottaskefill er mikill áhugamaður um næringaruppeldi barna. Hann hefur miklar áhyggjur af vondum og óætum mat í leik- og grunnskólum. Finnst það undarlegur sparnaður. En hvað veit hann svo sem er bara jólasveinn. Hann hefur boðist til að mæta í skóla og kenna fólki eldamennsku. Hann er sérlega flinkur í naglasúpum og naglaréttum af ýmsu tagi. Grýla fussar reyndar og sveiar yfir matnum, segir hann of bragðgóðan og ekki nógu úldinn. En eins og alþjóð veit er ýldulykt er í hennar nefi eins og besta ilmvatn.

Annars er það af Pottaskefli að frétta að á árinu stal hann eldhúsinu í Orkuveitunni, var búinn að lesa svo mikið um hvað það væri stórkostlegt. Sérstaklega fannst honum tilkomumikið að fá vélar sem þvo grænmeti, honum finnst nefnilega fátt leiðinlegra en að þvo grænmeti með bursta. Þegar hann eldar fyrir fjölskylduna í Grýluhelli er hann ekkert að spá í fínheit, enda alinn upp á að lidt skidt skader ikke. Það var uppáhaldssetning Leppalúða á matmálstímum en aðallega þegar rætt var um uppvaskið. Jólasveinarnir voru aldir upp við að það væri nóg að þrífa leirtauið svona einu sinni á ári. Það er arfleið Leppalúða, Grýlu dugir einu sinni á áratug. Af eldhúsgræjunum úr Orkuveitunni er það að frétta að þær eru allar í drasli, því þó Pottaskefil dreymi stóra drauma fylgir getan ekki alveg og tækin fínu kunni hann lítið á þegar upp var staðið.

  

Sá fimmti, Pottaskefill,
var skrítið kuldastrá.
- Þegar börnin fengu skófir
hann barði dyrnar á.

Þau ruku' upp, til að gá að
hvort gestur væri á ferð.
Þá flýtti 'ann sér að pottinum
og fékk sér góðan verð.