Misskilið umburðarlyndi = meðvirkni

Í gær sótti ég málþing til heiðurs Sigrúnu Aðalbjarnardóttur, prófessor við Háskóla Íslands. Málþingið nefndist,  Ákall 21 aldarinnar - Virðing og umhyggja. En tilefnið var útkoma bókar með sama heiti. Sigrún er ein þeirra fræðikvenna sem hefur staðið fremst á sínu sviði. Ég fagna bókinni og hvet alla til að verða sér út um eintak.  

Ég yfirgaf reyndar samkomuna í kaffihléinu, átti ýmislegt eftir að gera og verð líka að játa að ég nennti ekki að hlusta á Evu Maríu sjónvarpskonu, hefði sennilega átt að láta mig hafa það því á eftir henni voru aðrir sem ég hef meiri áhuga á. ´

Fyrstur flutti Bjarni Ármannsson ávarp, ávarp sem gaman væri að fá að sjá á prenti, ég verð að viðurkenna að ég var honum að mestu sammála. Hann ræddi meðal annars um glidi íslenskunnar, um skapandi fólk, um samskipti.

Sigrún flutti yfirlitsfyrirlestur um bók sína, sagðist hún vona að útkoma hennar styddi við virðingu fyrir kennarastarfinu. Jón Torfi var skemmtilegur sem málþingsstjóri, dró saman og tengdi mál manna við fræðilegar vangaveltur og málefni dagsins. Þegar Sigrún benti á að börn og unglingar eru 9 mánuði í skóla, lungað úr deginum, benti Jón á 11 mánaða leikskóla með 9 tíma daglegri viðveru. 

Vilhjálmur Árnason flutti erindi um lýðræði, hann byrjaði á að vitna í 2. grein laga um grunnskóla þar sem segir að "Hlutverk grunnskólans, í samvinnu við heimilin, er að búa nemendur undir líf og starf í lýðræðisþjóðfélagi sem er í sífelldri þróun".  Umræða hans snérist síðan um hvað þessi þjóð lítur á sem lýðræði og hvernig það birtist í bók Sigrúnar. Aðallega skoðaði hann bókina út frá þremur meginlýðræðisrökum.

Eitt þeirra atriða sem hann ræddi nokkuð er hugtakið virðingarleysi. Hann hélt því t.d. fram að það fælist í því ákveðið virðingarleysi að samþykkja allar skoðanir jafnvel þær sem misbjóða okkur, það er ekki bara virðingarleysi gangvart þeim sem við erum að ræða við heldur ekki minnst gagnvart okkur sjálfum, hann nefndi þetta sem dæmi um misskilið umburðarlyndi sem væri í raun annað nafn yfir meðvirkni.  

Mér hefur reyndar stundum fundist þetta viðhorf vera ríkt, að við eigum í nafni umburðarlyndis að umbera skoðanir og vinnubrögð sem jafnvel ganga gegn öllu því sem við tilfinningalega, faglega og fræðilega, teljum vera gott. (Ég valdi viljandi að setja tilfinningarökin hér með). Við eigum alls ekki að vera tortryggin, heldur eigum við að vera jákvæð og skilningsrík. Til að fá fólk til að fallast á aðferðafræðina er vísað til hugmynda póstmódernismans (aðallega af hentugleika) um að til séu fleiri en einn veruleiki og til sé fleiri en ein sýn á veruleikann sem getur verið jafnrétt fyrir viðkomandi. Hugmyndir sem ég er sammála, en vona að ég láti samt ekki blinda mig eða binda mig á klafa þess að allar hugmyndir séu réttar og góðar vegna þess einfaldlega að í þeim felist sannleikur einhverra annarra. Það má vel vera að ég sýni með þessu hroka gangvart hugmyndum og lífsgildum. En þá verður bara svo að vera.

Með tilvísan til umburðarlyndis er því haldið að okkur að við eigum að umbera en ekki bara umbera, við eigum alls ekki að gagnrýna. Við eigum bara að hugsa um okkur og svo hugsa hinir um sig og sínar skoðanir, (en þeirra hugmyndaheimur getur samt gefið þeim leyfi til að þvinga með mismunandi hætti skoðunum upp á aðra, og svo treysta á að við í nafni umburðarlyndis, sitjum hjá).

Mér fannst einmitt grein Georg Soros í Fréttablaðinu í morgun vara sterklega við slíkum hugsunarhætti og sýna fram á hvert hann hefur leitt okkur. Hann lýsir því þar hvernig hugarfarsleg mengun á sér stað í heilu þjóðfélagi. Þar sem því var lymskulega komið áleiðis til þjóðarinnar ef þú ekki samþykkir það sem við höfum ákveðið eða teljum best, þá ertu hluti af vonda liðinu. Hann telur að við þurfum að læra að meta hvenær verið er að draga upp það sem hann nefnir ranga mynd af veruleikanum. Að markmið menntunar sé m.a. að kenna fólki að sjá í gegn um þær blekkingamyndir sem dregnar eru upp. Að læra að tortrygga.

Mér finnst glitta heldur óþyrmilega í samskonar viðhorf þegar á að velja og stýra hver má tala um hvað, ég má ekki hafa skoðun á málefnum, hugmyndafræði eða vinnubrögðum hópa sem ég ekki tilheyri. Ég nefnilega er ekki hluti af hópnum, ég á bara að tala um það sem ég þekki af eigin raun, reynt á eigin skinni og hafa skoðun á því. Hinir mega þá væntanlega ekki hafa skoðun á mér, en það er gjaldið sem þeir eru tilbúnir að greiða til að geta predikað í eigin ranni sínar skoðanir án skoðunar eða gagnrýni utanaðkomandi aðila. Stundum hefur mér fundist þetta viðhorf vera þegar rætt er um trúarbragðafræðslu (jafnvel bænahald) í skólum, kirkjan segir, við skulum koma og fræða okkar börn um kristnina en svo mega hinir fræða sín börn. Við erum best til þess fallin að gera þetta. Hinir eru best til þess fallnir að ræða við sína. Í sjálfu sér hljómar þetta afar slétt og fellt og jafnvel sanngjarnt. En er það svo?

 

Forsíðan á bók Sigrúnar

Athugasemdir

[Síta (IP-tala skráð) 13.11.2007 kl. 15:11]

Takk fyrir þetta Kristín, vildi að ég hefði haft tækifæri til að vera þarna. Ég brosti með sjálfri mér þegar ég las síðustu málsgreinina hjá þér.