Af pólitískri hugmyndafræði unglingsáranna

Á mínum ungdómsárum las ég eins og ungu fólki er líkt töluvert um pólitík, það var anarkisminn sem átti hug minn og heillaði mig meira en aðrar stefnur. Ég svalg í mig frásagnir af Parísarkommúnum og þátttöku anarkista í borgarastyrjöldinni á Spáni. Það sem heillaði mig var hugmyndin um þátttöku og samræðu. Hugmynd um að elítur væru samfélaginu hættulegar.  Ég velti heilmikið fyrir mér hvernig samfélagsleg stjórn gæti átt sér stað í anarkísku samfélagi.  Margt af því sem anarkistar hafa haldið á lofti er í dag hluti af hugmyndum okkar um samfélagið, umræða sem tengist þátttökulýðræði, um áhrif borgarana  á eigið líf, vinnustaðarlýðræði, meira að segja  má telja að vinnubrögð sem lögð eru til í tengslum staðardagskrá 21 byggi á arfleið anarkismans.  Anarkisminn sem ég las (eða eins og ég las hann) var nefnilega andsvar við forræðishyggju kapítalismans og kommúnismans.  Hann var nær hinum sósíalísku syndíkalistum sem trúðu á mátt stéttarfélaga til áhrifa í samfélaginu. Stéttarfélaga þar sem fólk sameinaðist um tiltekin gildi og vinnubrögð.  Kannski  var það líka þess vegna að þegar ég hóf afskipti af stjórnmálum, valdi ég að gera það innan míns stéttarfélags. Síðan eru liðin mörg ár og ég verð að viðurkenna að ég komst að því að innan stéttarfélaga var elítuhugmyndafræðin og valdabaráttan grasserandi. Þar tíðkuðust "sellufundir" í ýmsum formum. Það var þar sem ég sá að ég gat alveg eins verið í pólitískum flokki, baktjaldafræðin byggðu á sömu lögmálum og ef ég vildi breyta samfélaginu yrði ég að gera það innan frá. Svo fór ég í prófkjör og líka í framboð. Meira að segja tvisvar, ekki ofarlega á lista. Sat í nokkrum nefndum. Skal viðurkenna að ég varð samt frekar móðguð þegar mér var boðið varamannasæti á eftir ungling (að mér fannst) í þá stjórnarnefnd þar sem ég þekkti allra best til. Sá að ég átti ekki framtíð í pólitík, við áttum ekki samleið ég og pólitíkin. Síðan hef ég ekki komið nálægt henni á sama hátt. Nú básúna ég skoðanir mínar aðallega úr sófanum heima. 

Ástæða þess að ég er að rifja þetta upp er að ég fann hina sígildu bók The anarchist reader í ritstjórnGeorge Woodcock,  við tiltekt í bókaskápnum. Er að hugsa um að glugga betur í hana á næstunni, sérstaklega kaflann um menntun í anarkísku samfélagi, sem ber það skemmtilega heiti The evil of national education, því næst er það kaflinn um education through desire báðir eftir William Goodwin eiginmann Mary Wollstonecraft sem ritaði frægt rit um réttindi og menntun kvenna á átjándu öld.

Það er augljóslega ákveðin þverstæða fólgin í því að trúa á skóla og skólakerfi, en trúa ekki á valdakerfi.  Menntun er álitin einn horsteinn samfélagsins og á þess ábyrgð, Wollenstonecraft hélt því t.d. fram að illa menntaðar konur yrðu lítillátar mæður. Einhvernvegin urðu anarkistarnir að leysa þetta dilemma.  Skólinn er af mörgum álitinn einn hornsteinn lýðræðisins en samtímis með gerræðislegri stofnunum samfélagsins.  Þessi  þverstæða var Dewey hugleikinn, hann taldi að skólinn þyrfti að byggja á hugmyndafræði samfélagsins og vera samtímis ákveðið samfélag. En nú er sem sagt tími upprifjunar og endursköpunar. Nú er ég að skoða í mína kistu og spá í hvað ég ætla að endurskapa. Rifja upp kynni af hugsuðum sem ég hef ekki lesið í 30 ár en hafa örugglega haft mótandi áhrif á sjálfsmynd mína.   

Athugasemdir

[Kristín Dýrfjörð, 4.2.2009 kl. 02:48]

stóðst ekki freystinguna að setja þetta kvót í Goodwin með:

The state of society is incontestably artificial; the power of one man over another must be always derived from convention of from conquest; by nature we are equal. The necessary consequence is, that government must always depend upon the opinion of the governed. Let the most oppressed people under heaven once change their mode of thinking, and they are free…. Government is very limited in its power of making men either virtuous or happy; it is only in the infancy of society that it can do any thing considerable; in its maturity it can only direct a few of our outward actions. But our moral dispositions and character depend very much, perhaps entirely, upon education. From An Account of a Seminary (1783) quoted by Woodcock (1963: 58)

[Kolbrún Hilmars, 4.2.2009 kl. 15:02]

Kristín, þakka þér fyrir þennan ágæta pistil, sem vakti athygli mína því þegar ég var yngri velti ég einmitt líka fyrir mér anarkismanum sem þjóðfélagsformi.  Sérstaklega þótti mér áhugaverð frjálshyggjan, þ.e. persónulega frelsið  sem oft skortir mikið á í stofnanasamfélaginu. 

Seinna varð ég þó afhuga anarkismanum  því bæði var að mér þótti hugmyndafræðin innbyrðis ósamkvæm sjálfri sér; annars vegar óheft frelsi en þó skyldi styðjast við stofnanaræðið - eins og þú bendir einmitt á hvað varðar menntastofnanir og stéttarfélög. 

Hlakka til að heyra meira